Aukelien van Hoytema (AvH, libretto), Piet Souer (PS, compositie) en Sigrid van der Linden (SvdL, muziekproductie) zijn momenteel bezig met het maken van een Engelstalige opera Eline op basis van Eline Vere van Louis Couperus. Ondanks het coronavirus werken zij gestaag door om Eline om te toveren tot operaheldin. Hoe is dit project ontstaan?

klassieke muziek en ga ik ook vaak naar de opera. Mijn moeder was lid van een oratoriumvereniging en ik ging vaak mee, dus muziek is me met paplepel ingegoten. En nu leek de tijd me rijp om mezelf verder te ontwikkelen door het vertellen van dit verhaal door middel van een opera.Vervolgens ben ik naar Sigrid van der Linden gegaan. Zij was onder meer adjunctdirecteur muziek bij de TROS en tegenwoordig werkt zij als zelfstandig muziekproducent, en zij haalde Aukelien van Hoytema, voormalig directeur muziek bij de TROS en schrijfster van diverse musicals, revues en liedjes, erbij. Wij hebben samen een goede klik, waardoor het prettig samenwerken is en zijn nu zo’n tweeënhalf jaar aan het werk aan dit project.
AvH: Ik had het boek uitgebreid gelezen toen ik twintig was, maar daarna niet meer. Wel heb ik veel van Couperus gelezen en het ook vaak over hem gehad, doordat ik bevriend mocht zijn met Frédéric Bastet. Maar eerlijk gezegd had ik altijd een beetje een hekel aan Eline. Ik dacht: zet nou toch eens door! Het paste waarschijnlijk gewoon niet in die periode van mijn leven. Door de gesprekken die Piet, Sigrid en ik nu over haar hebben ben ik meer van haar gaan houden, en kan ik haar vooral beter volgen, wat natuurlijk een voorwaarde is om dit te kunnen schrijven. Ik vind het wel mooi dat je waardering voor zo’n personage door de jaren heen kan veranderen.

Ook vinden we dat de opera in de tijd van Eline Vere zelf geënsceneerd moet worden en niet in het heden.
PS: Dat zou niet kloppen. De manier waarop Eline leeft, waarop de mannen haar het hof maken, sluit niet aan bij deze tijd. Al voel ik me wel vrij de muziek mijn eigen wending te geven. Er zijn melodieën die al vanaf mijn vroege jeugd in mijn hoofd zitten en waar deze opera echt een uitlaatklep voor is. De muziek uit Eline Vere, zoals Le Tribut de Zamora van Gounod, is niet meer bij iedereen bekend, zoals toen, dus ik vind niet dat ik daar precies bij hoef aan te sluiten. Dat is wel een reden om de opera Eline te noemen en niet Eline Vere, want dan zou ik me wel verplicht voelen er Gounod en Wagner in te stoppen.

Het is spannend om het zelf te proberen en het voelt haast arrogant, maar ik vind Eline in elk geval een goede dramatische heldin. We mogen blij zijn met Couperus, dat hij zo’n geschikte heldin voor de opera heeft geschapen. Ze is dramatisch gezien te vergelijken met een Tosca of een Manon Lescaut. Een uitdaging is dat de roman heel veel beschrijvingen heeft, en die kun je niet gebruiken, alleen de dialogen. Maar daar staat tegenover dat Couperus haarscherpe dialogen schrijft die op zichzelf al een verhaal vormen. Er is genoeg dramatiek. Het is ook handig dat ik zelf uit Den Haag kom, ik ken de buurt van Eline goed, dat hielp bij het schrijven. En niet te vergeten het karakter van Eline zelf. Het is interessant omdat dat nerveuze zich steeds meer ontwikkelt, en dat wordt beschreven via al die mannen met wie ze zich bezighoudt. Eerst is er die sprookjesachtige tienerverliefdheid op de zanger Fabrice, dan het meer gewone bij Otto, waar ze niet tevreden mee is. Daarna komt die fascinerende toewijding aan Vincent, waarbij ze hem beter wil maken, iets wat je in je omgeving nog wel eens ziet gebeuren in relaties. Vervolgens komt ze aan in Brussel in een milieu waar ze zich niet echt thuis in voelt, maar waar ze maar wat verdoofd in meedoet en dan komt die St. Clare die haar een spontaan voorstel doet, maar dat durft ze dan weer niet aan. En uiteindelijk stort ze in, beseffend dat het haar niet lukt er wat van te maken.

PS: Dat verkapt erotische wat erin zit maar steeds niet tot bloei komt en dat nerveuze gedrag vind ik zo mooi. Ik heb mensen gekend die zich net zo nerveus gedroegen als Eline, met wie het ook niet goed afliep. Ik vind haar een zeer geloofwaardig personage. Ook ik merk overigens bij het componeren dat het me helpt te lopen op plaatsen waar Eline gelopen heeft in Den Haag, dat het me op de een of andere manier zelfs helpt dat ik op plaatsen ben geweest waar Couperus is geweest, in Zuid-Frankrijk, Italië, Java, dat brengt me in een bepaalde sfeer, het heeft haast iets magisch.

AvH: Verder komt de vertaling van Ina Rilke goed van pas bij het schrijven. Zij gebruikt Engels dat bij de tijd van Eline past en heeft het boek prachtig vertaald. PS: Die vertaling had ook een goede recensie in The New York Times. Zoiets helpt bij het opwekken van interesse voor de opera. We zouden de productie graag in verschillende landen willen uitvoeren en er lijkt wel belangstelling te zijn voor dit verhaal. Daarnaast is het Nederlands niet zo’n makkelijke zangtaal vanwege de keelklanken; het is niet altijd even verstaanbaar. En ik vind dat dit verhaal een internationaal publiek verdient.

SvdL: Het zou niet onmogelijk zijn een Nederlandstalige opera te maken met een Nederlandse cast, als zangers maar in gewoon spreektaal-Nederlands zouden zingen en niet iedere klinker of medeklinker zouden verkleuren tot een soort Duitse klanken. Daarbij wordt in opera een groot volume van de stem gevraagd, wat ook een onduidelijke uitspraak kan veroorzaken. Met een Engelse opera worden bovendien de mogelijkheden voor de casting groter. Ook voor de internationale markt is een Engelse opera interessant. Zelf heb ik overigens alles van Couperus, ik vind zijn karakters vaak goed uitgewerkt en vind ook zijn journalistieke werk interessant om te lezen. Eline is zo boeiend doordat ze haar hele omgeving charmeert ondanks haar gekkigheden. Ik vind het mooi dat Piet er zo door geraakt werd en luister graag naar zijn muziek, die ik ken als harmonisch en melodieus.

AvH: Ik merk dat dit project me optilt. Lichte muziek is ook leuk om mee bezig te zijn, maar dit is serieuzer, het is een groot project. Ik ben blij dat we eraan begonnen zijn.