ELINE VERE: ANALYSE VAN EEN ROMANVERFILMING

De vergelijking van een film met een roman is een vreemde bezigheid. Men werkt immers met twee totaal verschillende media. Het interessante van een dergelijke studie is nagaan hoe de cineast moeilijk verfilmbare elementen toch in beeld gebracht heeft. De  nadruk van deze vergelijking valt vooral het thematische vlak. Slechts in de mate dat filmtechnische aspecten thematisch hun belang hebben, komen die aan bod.

Couperus' Eline Vere opende een waaier van perspectieven die het vergelijken waard waren. De grote vraag bij het begin van het onderzoek was in hoeverre Kümel zijn voorbeeld gevolgd was bij de weergave van bepaalde aspecten. We spreken hier over de behandeling van tijd en ruimte, de belangrijkste personages en de muziek in roman en film.

Het eerste hoofdstuk van deze analyse behandelt de tijd in roman en film. We zien opvallende verschillen. Beide auteurs hebben de tijd gebruikt als een belangrijk structuurelement in hun werk. Maar waar Couperus' verhaal een tijdspanne overbrugt van zo'n vier en een half jaar, is de geschiedenis van Kümels Eline in twee jaar afgelopen.

De adaptie van de ruimte is echter ideaal. Kümel heeft kosten noch moeite gespaard om de ruimte uit de roman zo perfect mogelijk weer te geven. Het perfectionisme van Kümel heeft zich op dit gebied laten gelden.

Het derde hoofdstuk handelt over de gebrekkige psychologisering en de karakterisering van de personages in de film in vergelijking met het boek. In de roman is Eline een heel complexe persoonlijkheid die voor de hedendaagse psychiatrie een uiterst interessant onderzoeksvoorwerp vormt. Scenarist Blokker vond Eline niet zo interessant als psychisch zieke en heeft van haar een meisje gemaakt dat enkel en alleen ten ondergaat aan haar milieu. Hij heeft de kern van haar persoonlijkheid weggeknipt. Het pijnlijke gevolg hiervan is dat de figuur van Eline al haar aantrekkingskracht verloren heeft en dat ze bijna geen enkel moment in de film kan ontroeren. Om de film alsnog aantrekkelijk te maken voor de moderne kijker heeft hij Vincent Vere, de neef van Eline, tot een homosexueel gebombardeerd onder het mom dat Couperus, die zelf problemen had met zijn androgyne aard, het niet anders kon bedoeld hebben. Ook dit verhaalelement wordt verder uitgediept in deze studie.  Zowel de fatalistische levensvisie van Vincent Vere als de meer positief ingestelde denkbeelden van Lawrence St. Clare worden met elkaar vergeleken in roman en film.

Het laatste hoofdstuk van de analyse onderzoekt in hoeverre Kümel de functionaliteit van de muziek fragmenten in Eline Vere heeft ingezien. Couperus maakte namelijk gretig gebruik van de muziek uit zijn tijd om het typische Haagsche milieu te schetsen.

Wie een roman met een film vergelijkt, kan er niet onderuit ook de roman nog eens grondig onder de loep te nemen. Eerder verworven inzichten in verband met één van de besproken onderwerpen werden samengebracht en verruimd met nieuwe visies, waardoor de intussen meer dan honderd jaar oude roman nog eens in een ander licht kon worden geplaatst.

De Licentiaatsverhandeling: Eline Vere, een vergelijking tussen roman en film is voor donateurs van het Genootschap te verkrijgen.